Patara Yılı'nda merceğimizi Patara Antik Kenti'ne doğrultuyoruz

Pandemi nedeniyle gündem bambaşka hale gelse de Cumhurbaşkanlığı tarafından Türkiye’nin 2020 Turizm Yılı teması olarak ilan edilen Patara, ziyaretçileri eşsiz bir yolculuğa davet ediyor. Ülkemizin en önemli tarihi ve kültürel zenginliklerinden biri olarak kabul edilen Patara Antik Kenti’ndeki son gelişmeler haberimizde.

Antalya’nın en batısındaki Kaş ilçesinin Gelemiş Köyü sınırlarında yer alan Patara, Likya’nın en önemli ve en eski şehirlerinden biri olmasının yanı sıra iribaş deniz kaplumbağaların (Caretta caretta) milyonlarca yıldır yumurtalarını bırakıp yavruladıkları ender sahillerden biri olmasıyla da tanınıyor. Hatırlanacağı gibi, turizmde Türkiye’nin kültürel ve tarihi değerlerini ön plana çıkarmak ve dünya gündeminde bu değerlere dikkat çekmek amacıyla 2018 yılı ‘Troya Yılı’ ilan edilmişti. 2019 ise, Şanlıurfa’nın Örencik Köyü yakınlarında yer alan ve dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğunun ortaya çıkarıldığı Göbeklitepe’nin bilinirliğini artırmak amacıyla ‘Göbeklitepe Yılı’ydı. Bu sene ise ‘Patara Yılı’... 1988 yılından bu yana devam eden kazı çalışmalarıyla tarihin adeta yeniden yazıldığı Patara Antik Kenti, şimdi merceğimizde.

Patara Antik Kenti kazı çalışmaları, özel sektörün arkeolojik kazılara destek verdiği en önemli örneklerden biri. Türkiye’nin zengin arkeolojik varlığının gün yüzüne çıkarılması ve korunması amacıyla uzun soluklu projelere katkı sunan Türkiye İş Bankası, iştiraklerinden Şişecam ve TSKB ile birlikte 2016’dan bu yana Patara Antik Kenti’nde yapılan kazı çalışmalarına destek veriyor. Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Havva İşkan Işık liderliğinde sürdürülen çalışmalar, sadece Anadolu topraklarının medeniyet tarihine ışık tutmakla kalmıyor, dünya kültür mirasına da çok önemli katkılar sağlıyor.

Tarih boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu, arkeolojik açıdan dünyanın en zengin topraklarının başında geliyor. Sahip olduğumuz bu kıymetli mirasın hakettiği değeri görebilmesi için başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere özel sektör kuruluşlarının da bu alana destek vermeye başlaması, ülkemizdeki arkeoloji bilincinin daha da artmasına ve evrensel değerlere sahip kültürel varlıkların dünyaya tanıtılmasına imkân sağladı. Antalya’nın Kaş ilçesinin Kalkan beldesi yakınlarında bulunan Likya Birliği ve Eyaleti’nin başkenti Patara, günümüze oldukça iyi biçimde ulaşan tiyatro, meclis, tapınak, horrea (depo yapıları), stadyum, hamam ve kiliseleri ile görkemli bir örenyeri resmi sergiliyor. Burası, “Deniz Feneri” ve “Yol Kılavuz Anıtı” gibi benzersiz yapıların yanı sıra, 1905 yılına tarihlenen Osmanlı Devleti’nin ilk Telsiz Telgraf İstasyonu’nun da bulunduğu bir külliyeye de ev sahipliği yapıyor. Yaşam izlerinin milattan 4 bin yıl önce başlayıp, milattan sonra 14. yüzyıla kadar kesintisiz olarak sürdüğü Patara’da kazı çalışmaları 32. yılını kutluyor. 32 yıl aslında uzun gibi görünse de, arkeolojik bir kazı için oldukça kısa bir süre. Kafanızda resmin daha iyi canlanabilmesi için, Pompei’nin 1748’den, Efes’in 1863’ten, Hattuşa’nın 1906’dan, Bergama’nın ise 1878’den bu yana kazıldığını söyleyelim. Yani daha kazacak çok ama çok yer var!

Patara Antik Kenti’nde kazılar 1988 yılında başladı. Kazı çalışmaları için Bakanlar Kurulu kararıyla 1988-2008 yılları arasında Akdeniz Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Fahri Işık kazı başkanı olarak görevlendirildi, 2009 yılından itibaren başkanlık görevini Prof. Dr. Havva İşkan Işık üstlendi. İşkan liderliğinde yürütülen kazı çalışmalarında şu sıralar kentin kamu yapıları ve mezarlıkları üzerine yoğunlaşılmış durumda. İşkan’ın verdiği bilgiye göre, bu yapılar arasında tiyatro, meclis binası, Liman Hamamı, Tepecik yerleşimi, Yol Anıtı, Liman Caddesi, bazilika, Mezar Kilisesi, kent kapısı, Suriçi Kilisesi ve deniz feneri bulunuyor. Ayrıca Tepecik Nekropolü, Markia anıt mezarı, 52 ve 53 numaralı anıt mezarlar ve çok sayıda yeraltı oygu mezarları olmak üzere mezarlık alanlarında çalışmalar sürdürüldü. Prof. Dr. Havva İşkan, Patara kazılarında elde edilen sonuçlar ve yayımlanan akademik makalelerle Lykia tarihinin yeniden yazıldığını söylüyor. Patara’nın ulusal ve uluslararası bilim camiasında pozitif tanınırlığı yüksek bir kazı olduğunu söyleyen İşkan, “Patara kazıları, ayrıca çalışma yöntemleri, yayın ilkeleri ve kültür varlıklarını koruma mücadelesi ile de model oldu” yorumunda bulunuyor.

Patara Antik Kenti’ndeki kazı çalışmaları 100 hektara yakın bir alanı kapsıyor. Peki kazı çalışmalarında bundan sonrası için planlar neler, şimdi biraz da ona değinelim. Arkeologlarla birlikte epigrafi, nümizmatik, jeoarkeoloji, jeofizik, antropoloji, restorasyon, mimarlık ya da su yapıları mühendisliği gibi farklı bilim dallarından 50 kişilik ekibin yer aldığı kazı çalışmalarında öncelikle kent merkezi kazılarının bitirilmesi planlanıyor. Nero Hamamı ve çevresindeki surlar ile yanlarındaki Merkez Hamamı kazıları, önümüzdeki birkaç yıl içinde Liman Caddesi ile birleştirilecek. Tepecik Akropolisi’nde ise çalışmaların uzun yıllar devam edeceği öngörülüyor. Bir de kent kapısı ile Liman Hamamı arasında kalan alanda çalışmalar yapılacak. Bu kazılarla birlikte koruma ve restorasyon projeleri de eş zamanlı yürüyecek. Bu arada deniz fenerinin restorasyon çalışmalarının başlamış olduğunu söyleyelim.

Antalya’nın Kaş İlçesi sınırlarında olan Patara Antik Kenti, Fethiye - Kalkan arasında Ksanthos Vadisi’nin güneybatı ucunda bugünkü Ovagelemiş Köyü’nde yer alıyor. Patara’nın en önemli özelliklerinden biri de benzersiz plajıdır. Tarihi ve kültürel bir mirasın yanı başında doğanın güzelliklerini sunan Patara Plajı, ince taneli ve altın sarısı kumsalıyla deniz-kum-güneş keyfini yaşamak isteyenlerin de gözde noktalarından biri. Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilen Patara Plajı caretta caretta deniz kaplumbağalarının Türkiye’deki en önemli üreme alanlarından biridir. 15 Mayıs-15 Eylül tarihleri arasında ziyaretçiler ve deniz kaplumbağaları tarafından dönüşümlü olarak kullanılan Patara Plajı’nda 08.00-19.00 saatleri arasında ziyaretçilere, 19.00-08.00 saatleri arasında ise caretta carettalara ev sahipliği yapıyor. Genişliği 280 ile 1500 metre arasında değişen Patara Plajı’na Patara Antik Kenti içinden geçilip ulaşılabiliyor.